مدیریت فاجعه الگوی عملی برای مدیریت قبل ، حین و بعد از فاجعه(بخش اول)

شواهد نشان می دهد کشورهای توسعه یافته به جای مقابله بعد از وقوع حوادث و سردرگمی و استغاثه از دیگران توانسته اند با برنامه ریزی صحیح از تلفات مالی و جانی این حوادث به نحو چشمگیری بکاهند . به عنوان مثال در زمین لرزه 1923 ژاپن بیش از 140 هزار نفر کشته شدند در حالیکه در زمین لرزه 1987 با همان بزرگی کمتر از 100 نفر کشته و پانصد میلیون دلار خسارت وارد آمد . این مساله نشان می دهد که فاجعه مدیریت پذیر است و با برنامه ریزی صحیح و مدیریت بهینه قبل ، حین و بعد از فاجعه می توان از تلفات آن جلوگیری بعمل آورد .

کاری که در کشور ما علیرغم تلاش ها و زحمت های فراوان و گسترده در مرحله بعد از فاجعه ، تقریبا با موفقیت همراه نبوده و همواره این فجایع همراه با تلفات گسترده مالی و جانی بوده است . این دیده گاه ( عدم موفقیت در مدیریت فاجعه ) در سند اتحادیه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل ( UNDP ) سازمان فرهنگی ، علمی ، آموزشی سازمان ملل (UNESCO ) و استراتژی بین المللی کاهش فاجعه سازمان ملل ( UN/ISDR   ) که پس از زلزله بم در پاریس تدوین شد به این موضوع متذکر شدند . انجام پیشگیری و کاستن از خسارت های فاجعه ، بخشی از توسعه در ایران و همچنین در سایر کشورهای در معرض خطر ، نیازمند یک تغییر اساسی در الویت ها از اقدامات پس از فاجعه به اقدامات پیشگیری از فاجعه و کاهش ریسک است .

تفاوت فاجعه و بحران :

فاجعه پدیده ای است که بطور ناگهانی و خارج از اراده و خواست انسان ، کارکردها و نهادهای اجتماعی را برای یک دوره زمانی بهم می ریزد ، هر چند باعث از بین رفتن این نهاد ها نگردیده و جامعه به زندگی خود ادامه می دهد . اما بحران پدیده ای است که بطور تدریجی و متاثر از عملکرد نامناسب انسانی در مقابل همنوعان و طبیعت واقع می گردد مانند بحران اقتصادی ، فقر ، جنگ ، آلودگی هوا و...

پیامدها و تاثیرات فاجعه :

فاجعه ، پیامدها و تاثیرات زیادی را بر جوامع برجای می گذارد که گاهی تا سالها عواقب آن گریبانگیر مردم آن منطقه و یا نهادهای خدمت رسان خواهد شد . برخی از پیامدهای  ناشی از فجایع و بحران های متاثر از حوادث غیر مترقبه عبارتند از :

·        کشته شدن  جمع کثیری از انسانها

·        از بین رفتن زیر ساخت تاسیسات حیاتی مثل آب ، برق ، گاز ، تلفن و...

·        فقدان منابع غذائی

·        فقدان سرپناه و محل اسکان انسانها

·        فقدان سوخت برای گرما و پخت وغذا

·        فقدان آب آشامیدنی سالم و بهداشتی

·        ازدحام گروه های جمعیتی و بیماریهای واگیردار

·        مشکلات ارتباطی و پشتیبانی

·        و...

عدم امنیت ناشی از نقش ها و فعالیتهای نظامی و شمار زیادی از مسائل و مشکلات دیگر که خصوصا در کشورهای کمتر توسعه یافته وجود دارد ، شدت و حدت این مشکلات را بسیار وسیع تر خواهد کرد .

ادامه دارد ...